W XVIII wieku w osadach wiejskich Żuławki-Niedźwiedzica (Fürstenwerder-Bärwalde) w gminie Stegna (pow. nowodworski, woj. pomorskie) powstała niezależna flamandzka gmina mennonicka. Po uzyskaniu od ówczesnego biskupa chełmińskiego koncesji na budowę, w 1768 r. wybudowano tradycyjny drewniany mennonicki dom modlitwy. Budynek przetrwał różne dziejowe zawieruchy, w tym II wojnę światową, ale niestety w 1990 roku spłonął.
Do końca XVIII wieku mennonici nie posiadali własnych wyznaniowych miejsc pochówku. Zmarłych chowali na wydzielonych częściach cmentarzy innych wyznań lub pomiędzy mogiłami zmarłych innych wyznań. W gminie Żuławki-Niedźwiedzica przy okazji koncesji na budowę domu modlitwy, mennonici otrzymali również prawo utworzenia przy nim własnego cmentarza wyznaniowego. Cmentarz niestety uległ dewastacji. Na początku lat dwutysięcznych nagrobki uporządkowano tworząc lapidarium.
Do końca XVIII wieku mennonici nie posiadali własnych wyznaniowych miejsc pochówku. Zmarłych chowali na wydzielonych częściach cmentarzy innych wyznań lub pomiędzy mogiłami zmarłych innych wyznań. W gminie Żuławki-Niedźwiedzica przy okazji koncesji na budowę domu modlitwy, mennonici otrzymali również prawo utworzenia przy nim własnego cmentarza wyznaniowego. Cmentarz niestety uległ dewastacji. Na początku lat dwutysięcznych nagrobki uporządkowano tworząc lapidarium.
Obecnie teren po dawnym domu modlitwy wraz z utworzonym lapidarium znajduje się w północnej części wsi Niedźwiedziówka, a dokładniej - tuż za znakiem oznaczającym koniec miejscowości. Po 1949 roku na terenach obecnej wsi Niedźwiedziówka znajdowało się Państwowe Gospodarstwo Rolne.
 |
| Fragment mapy topograficznej, Messtischblätt 1779 Schoeneberg, wyd. 1940 Źródło: http://www.mapy.eksploracja.pl/messtischblatt/1779_schoneberg.htm |
* * *
* * *
I dla porównania - stan obecny: 20 czerwca 2015 r.
W miejscu, w którym niegdyś znajdował się dom modlitwy, pozostał po nim jedynie kamienny fundament. Nagrobki, które jeszcze w 2006 roku tworzyły lapidarium (porównaj zdjęcia powyżej), zostały połamane i a ich fragmenty porozrzucane po terenie dawnego cmentarza. Niektóre nagrobki po prostu "poznikały". Odnoszę wrażenie, że z roku na rok jest ich coraz mniej. Natomiast inne, zwłaszcza te tworzące wąskie pionowe formy, wywleczono nieco poza teren dawnego cmentarza. Dziś służą miejscowym chłopcom jako bramki na pobliskim trawniku zaadoptowanym na boisko piłkarskie, co chyba najlepiej obrazuje drugie zdjęcie poniżej.
Literatura:
1) Edmund Kizik, Mennonici w Gdańsku, Elblągu i na Żuławach Wiślanych w drugiej połowie XVII i w XVIII w., Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk 1994.
2) Marta Koperska-Kośmicka, Zanikanie. Cmentarze mennonickie w przestrzeni kulturowej Żuław, Cmentarze i ogrody w krajobrazie. O sacrum, symbolice, kompozycji i przemijaniu, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego Nr 22, Sosnowiec 2013.
