Wróblewo (Sperlingsdorf)

Wieś Wróblewo położona jest w powiecie gdańskim w gminie Suchy Dąb, nad brzegiem rzeki Motławy. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1308, kiedy to wieś została przekazana przez Władysława Łokietka w darze synom gdańskiego podkomorzego Unisława: Jakubowi, kasztelanowi tczewskiemu i Janowi, podkomorzemu tczewskiemu. W 1310 roku została sprzedana Zakonowi Krzyżackiemu. W latach 1454-1793 i 1807-1814 stanowiła własność miasta Gdańska, natomiast w latach 1793-1807 i 1814-1919 – skarbu pruskiego. Od roku 1503 właścicielem znacznej części gruntów należących do Wróblewa został burmistrz gdański Jan Scheweke, a następnie jego potomkowie.

Układ przestrzenny wsi – łańcuchówka przywałowa.

Krajobraz kulturowy wsi został częściowo zmieniony. Zachowały się dwie XIX-wieczne zagrody olęderskie i kilka drewnianych domów oraz XVI-wieczny kościół o konstrukcji ryglowej.

Zabytki:
1) Kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

W drugiej połowie XVI wieku we wsi wybudowano prywatną kaplicę rodu Scheweke. Kaplica była wzmiankowana w latach 1588, 1589 i 1593 roku jako własność rodziny Scheweke. W dniu 3 sierpnia 1591 roku Urszula Scheweke z d. Wennenpfenings, żona Georga Scheweke, przekazała w darze dla świątyni cztery skrzydła ołtarzowe wykonane ok. 1500 roku przez malarza niderlandzkiego. Według historyków sztuki [3,4] te cztery tablice prawdopodobnie były ocalonym elementem konstrukcji innego dużego ołtarza, który uległ zniszczeniu i dlatego zdecydowano się na przeniesienie ich do kaplicy rodowej we Wróblewie.

Awersy skrzydeł ołtarza z Wróblewa. Od lewej: Odpoczynek w czasie ucieczki do Egiptu (awers IV), Ofiarowanie Marii w Świątyni (awers I), Cud z różdżką (zaginiony awers II), Rzeź niewiniątek (awers III). Na awersie I i II znajduje się napis fundacyjny. 
Ilustracja pochodzi z publikacji: Viktor Zirkwitz, Die bauliche Entwicklung der Dorfkirche von der Ordenszeit bis zur Gegenwart im Gebiet der ehemaligen Freistaates Danzig unter besonderer Berücksichtigung der Kirchen der Danziger Höhe und Niederung, Danzig 1940.

Rewersy skrzydeł ołtarza z Wróblewa. Św. Jan Chrzciciel (zaginiony rewers II), Maria z Dzieciątkiem (rewers I), Św. Piotr (rewers IV) i Św. Katarzyna (rewers III). 
Ilustracja pochodzi z publikacji: Agnieszka Ruszkowska, Próba rekonstrukcji pierwotnego wyglądu tzw. retabulum z Wróblewa na tle wybranych struktur ołtarzowych w Europie z XV i początku XVI wieku. 

Do czasów obecnych zachowały się trzy skrzydła, będące od 1962 roku w zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku. Zainteresowanym tematem polecam publikację Agnieszki Ruszkowskiej [3], w której autorka przedstawiła kilka możliwych wersji pierwotnego wyglądu ołtarza.

W 1591 roku Urszula Scheweke ufundowała także dzwon do kaplicy rodowej, który jednak nie przetrwał do obecnych czasów.

W 1639 roku kaplica wraz z przynależnym gruntem przeszła pod zarząd miasta Gdańska. Kościół był użytkowany przez ewangelików do 1945 roku.

Świątynię stanowi budynek na planie prostokąta o konstrukcji słupowo-ramowej. W XVII i XVIII w. dobudowano prezbiterium oraz wzniesiono przybudówkę z kwadratową wieżą zwieńczoną blaszanym hełmem ostrosłupowym. Kościół był remontowany w roku 1932, o czym informuje chorągiewka na hełmie wieży. Wewnątrz zachowały się XVII-wieczne chrzcielnica i ambona. Kościół otoczony jest zabytkowym drzewostanem. Obecnie świątynia stanowi kościół filialny p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, należący do parafii rzymskokatolickiej p.w. Św. Apostołów Piotra i Pawła w Trutnowach.

2) Dom nr 8 
Dom mieszkalny drewniany zbudowany w 1870 roku, będący niegdyś częścią zagrody olęderskiej. Zabudowania gospodarcze zagrody nie zachowały się do dnia dzisiejszego.

3) Dom nr 15 
Budynek mieszkalny z żółtej cegły, wybudowany w 1871 roku, będący elementem dużego gospodarstwa rolnego. Do 1945 roku gospodarstwo stanowiło własność rodziny Nickel. Na jednym z budynków gospodarczych zachowały się gmerki.

4) Dom nr 16 
Zagroda olęderska w typie wzdłużnym, na którą składa się dom mieszkalny zbudowany w 1870 roku oraz zabudowania gospodarcze.

Bibliografia: 

[1.] Gmina Suchy Dąb, http://www.suchy-dab.pl/index.php/o-gminie/wroblewo.html 

[2.] Anna Dumara, Barbara Koturbasz, Malowane skrzydła Wróblewa, biuletyn 2009. 

[3.] Agnieszka Ruszkowska, Próba rekonstrukcji pierwotnego wyglądu tzw. retabulum z Wróblewa na tle wybranych struktur ołtarzowych w Europie z XV i początku XVI wieku, Ochrona zabytków 2004 nr 3-4, str. 83-94. 

[4.] Justyna Olszewska-Świetlik, Agnieszka Ruszkowska, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Nauki Humanistyczno-Społeczne, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo 2005 tom 34(357) str. 201-222. 

[5.] Viktor Zirkwitz, Die bauliche Entwicklung der Dorfkirche von der Ordenszeit bis zur Gegenwart im Gebiet der ehemaligen Freistaates Danzig unter besonderer Berücksichtigung der Kirchen der Danziger Höhe und Niederung, Danzig 1940.

[6.] Katalog zabytków osadnictwa holenderskiego w Polsce, http://holland.org.pl/

*     *     *

Kościół we Wróblewie w latach 30-tych XX wieku.
Źródło: Viktor Zirkwitz, Die bauliche Entwicklung der Dorfkirche von der Ordenszeit bis zur Gegenwart im Gebiet der ehemaligen Freistaates Danzig unter besonderer Berücksichtigung der Kirchen der Danziger Höhe und Niederung, Danzig 1940.

---